Wraz z końcem wakacji i początkiem nowego roku szkolnego, w wyjątkowym zakątku Litwy, położonym na Mierzei Kurońskiej, w pobliżu granicy z rosyjskim obwodem kaliningradzkim (Królewieckim) po raz szósty odbędzie się Forum w Nidzie.
Tym razem intelektualiści z Litwy, Niemiec, Polski, Francji i Ukrainy spotkają się w tym urokliwym litewskim miasteczku, aby dyskutować o sile i jedności, które stanowią temat tegorocznego Forum.
“Debata na temat europejskiej jedności lub braku jedności jest tak stara, jak Unia Europejska. W rzeczywistości, prawdopodobnie nawet starsza. W naszych czasach została ona podsycona przede wszystkim przez Brexit, który stał się oznaką braku jedności. W tym czasie szczególnie intensywnie mówiono o groźbie całkowitego rozpadu europejskiej jedności. Pandemia ugasiła jednak te dyskusje. Z kolei wojna w Ukrainie zaostrzyła je ponownie do skrajności” – tak określa istotę wspomnianych wyżej zagadnień Antanas Gailius, inicjator i patriarcha Forum w Nidzie.
Podczas szóstego Forum w Nidzie uczestnicy spróbują postawić diagnozę jedności europejskiej, wiedząc z góry, że nie będzie ona ostateczna, ponieważ życie jest ciekawsze niż wszystkie nasze prognozy.
Bernardas Gailius – wykładowca na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Wileńskiego, autor i pisarz – w swoim referacie zatytułowanym “Dlaczego wygraliśmy?” przeanalizuje historię idei solidarności i walki politycznej na Zachodzie w XX wieku.
Michael Wolffsohn, były profesor Uniwersytetu Bundeswehry w Monachium, niemiecki historyk i działacz społeczny, urodzony w Tel Awiwie, który spędził dzieciństwo w Berlinie Zachodnim w czasach zimnej wojny, wygłosi odczyt zdalnie. Profesor spróbuje odpowiedzieć na pytanie o niemiecką tożsamość, która w ciągu ostatniego stulecia przeszła wiele radykalnych zmian. “Jedynie w XX wieku istniało sześć różnych Niemiec. Niemcy to wciąż Niemcy, ale nie te same Niemcy. Obywatele Niemiec zawsze byli Niemcami, ale od początku do końca XX wieku często i przez długi czas nie byli dokładnie tacy sami. Nie zawsze, ale często byli tymi samymi Niemcami” – twierdzi Wolffsohn i w swoim wystąpieniu podzieli się swoimi przemyśleniami, wskazówkami i tezami na temat historii Niemców XX wieku oraz spróbuje spojrzeć na wiek XXI.
Jarosław Kuisz to polski historyk państwa i prawa, politolog i eseista. Założyciel i redaktor naczelny “Kultury Liberalnej”. Profesor nadzwyczajny w Instytucie Historii Prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego – w swoim wystąpieniu skupi się na aspektach odpowiedzialności i moralności w kontekście traumy historycznej. “Jak rozmawiać o historii i wojnie w dzisiejszej Europie?” – pyta dr Kuisz.
Chantal Delsol, profesorka filozofii politycznej, dyrektorka Centrum Studiów Europejskich na Uniwersytecie Marne-la-Vallée w Paryżu i prezeska Akademii Nauk Moralnych i Politycznych, która sama określa siebie jako liberalna neokonserwatystka, wygłosi referat zatytułowany “Zachód w niebezpieczeństwie: wspólne pamiętanie i ponowne uczenie się”, podkreślając, że w rzeczywistości musimy rozmawiać o Europie jako całości, a nie tylko o “Zachodzie”.
Andrij Kurkow – jeden z najbardziej znanych współczesnych ukraińskich powieściopisarzy i scenarzystów filmowych za granicą, piszący po ukraińsku i rosyjsku, opisujący w swoich powieściach współczesną rzeczywistość Ukrainy – w Nidzie zada pytanie: “Czy ukraińska tożsamość jest kuloodporna?”. W kontekście trwającej na Ukrainie brutalnej wojny pytanie to wcale nie jest retoryczne.
Mohamed Amjahid, niemiecko-marokański dziennikarz i pisarz, który w swoich książkach i utworach publicystycznych zajmuje się zagadnieniem rozmaitych przejawów rasizmu, wystąpi zdalnie na temat kwestii migracyjnych w Europie w kontekście uniwersalnych praw człowieka pod hasłem “Dobrzy uchodźcy, źli uchodźcy”.
Pytania postawione przez prelegentów Forum są tak liczne i obszerne, że oczywiście łatwiej je zadać niż na nie odpowiedzieć.
Czy istnieje coś, co moglibyśmy nazwać fundamentem jedności w Europie, a nawet szerzej, w świecie zachodnim? W jakim stopniu nasza jedność zależy od interesów poszczególnych krajów? Kiedy mówimy o jedności, czy nie mamy zwykle na myśli jakiegoś ideału, który, jak wszystkie ideały, nigdy nie jest tak naprawdę osiągalny, do którego jednak mimo wszystko warto dążyć? Czy jedność jest możliwa, gdy sprawa, w której musimy się zgodzić, nie jest tak śmiertelnie poważna jak wojna w Ukrainie? Listę pytań możne dłużyć niemal w nieskończoność.
Poczekajmy jednak, co do niej dodadzą prelegenci Forum i jakie odpowiedzi zaoferują.
Forum odbędzie się 8 i 9 września w Muzeum Historii Mierzei Kurońskiej w Nidzie.